ვოლოგდაში მიმდინარე თეატრალური ფესტივალი "ისტორიის ხმები" უნიკალურია, რაც ძირითადად ვოლოგდას კრემლის არქიტექტურულ გარემოში სპექტაკლების ღია ცის ქვეშ გამართვის იდეას უკავშირდება. თავად ღია სასცენო მოედნის იდეა, რა თქმა უნდა, არახალია და ძალიან პოპულარულიცაა. თუ უტილიტარული პოზიციიდან ვიმსჯელებთ, ცხელ კლიმატში ღია ამფითეატრი ხსნაა მაყურებლის დარბაზის დახუთულობისგან, ხოლო თვალწარმტაცი ბუნების წიაღში აშენებული სცენა კარგად იზიდავს ტურისტებს. მაგრამ, ზუსტად ამ პოზიციიდან ვოლოგდას "ისტორიის ხმები" უცნაური და არაპრაქტიკული მოვლენაა - ჩრდილოეთ ზაფხული იშვიათად ახარებს ვინმეს სითბოთი, აწუხებს კოღოების სიმრავლით და კოკისპირული წვიმებით, ივნისის თეთრი ღამეები კი, აიძულებს ორგანიზატორებს, გადაიტანენ სპექტაკლები გვიან საღამოზე. ალბათ, ფესტივალის მთავარი იდეაც, "სიცოცხლის მხატვრული კვლევა ისტორიულ სივრცეში", დროთა განმავლობაში, ადვილად შეიძლებოდა, გაფერმკრთალებულიყო და "ისტორიის ხმები" გადაქცეულიყო ისტორიულ თემაზე დადგმული სპექტაკლების ჩვეულებრივ კონკურსად. მაგრამ, უკვე 27 წელია, ფესტივალი არსებობს იმ ფორმით, რა ფორმითაც იყო იგი მოფიქრებული ვოლოგდას დრამატული თეატრის მიერ და, მოწონებული - რუსეთის კულტურის სამინისტროსგან.

რა არის ღია ცისქვეშა ვოლოგდური ფესტივალის საიდუმლო? ჯერ ერთი, თეატრისთვის უჩვეულო ატმოსფერო! ფესტივალის სპექტაკლებისთვის ვოლოგდას კრემლის ისტორიულ- არქიტექტურული ანსამბლი ბუნებრივი დეკორაცია ხდება, რადგან კონსისტორიის ეზოსა და პიატნიცკის კოშკის აკუსტიკური მახასიათებლები მსახიობებს საშუალებას აძლევს ითამაშონ გამაძლიერებლებისა და ფონოგრამების გამოყენების გარეშე. თუმცა, არსებობდა კრემლის კედლებს მიღმა გასვლის მცდელობაც - 1991 წლის პირველი ფესტივალიდან დაწყებული, სპექტაკლებს თამაშობდნენ წმინდა სოფიას ტაძართან (კრემლის მოედნის მხრიდან), სოფიას ტაძარსა და კრემლის კედელს შორის. მაგალითად, 1991 წელს სპექტაკლი "ნათელი აღდგომა" აქ წარმოადგინა მოსკოვის სახელმწიფო სასულიერო თეატრმა "გლას". 1995 წელს კი, ფსკოვის თეატრმა დადგმა "ბოშა" ითამაშა მდინარე ვოლოგდას სანაპიროზე, ისტორიულ ქანდაკებებში "კარუსელი". 1999 წელს მოსკოვის თეატრმა "ნიკიტსკის კარიბჭესთან" მარკ როზოვსკის ხელმძღვანელობით, ქალაქის ადმინისტრაციის ეზოში შეასრულა "ჩვენი ეზოს სიმღერები".

როდესაც ვოლოგდას დრამატულ თეატრში ახალი ლიდერი - რეჟისორი ზურაბ ნანობაშვილი გამოჩნდა, რომელმაც სამხატვრო ხელმძღვანელის თანამდებობა დაიკავა, ფესტივალის სასცენო სივრცე ღია ცის ქვეშ კიდევ უფრო გაფართოვდა და გარდაიქმნა. ზურაბ ნანობაშვილმა თავისი სპექტაკლებისთვის დაიწყო ჯერ კიდევ აუთვისებელი მოედნების არჩევა. შედეგად, 2003 წელს სპექტაკლი "ზაფხულის ღამის სიზმარი" დასმა ითამაშა ყოფილ საეპისკოპოსო ბაღში - იდუმალ მწვანე ხეებსა და ბუჩქებს შორის, რაც სპექტაკლის დეკორაციად იქცა. სპექტაკლი „ანას დღიური" კი დრამატული თეატრის სახურავზე დაიდგა (2005 წ.). იქ აშენდა შუქითა და ხმით სრულად აღჭურვილი სცენა და ამფითეატრი მაყურებელთა დარბაზისათვის. მაყურებლები ვიწრო კიბით ადიოდნენ სახურავზე და პირდაპირ ანა ფრანკის „სხვენში" ხვდებოდნენ, ზაფხულის ვარსკვლავებით გადაჭედილი ცის ქვეშ! მომდევნო, 2007 წლის ფესტივალისთვის თეატრი დაბრუნდა კრემლში, ხოლო სპექტაკლისთვის "კარამაზოვები და ჯოჯოხეთი" შეიქმნა სპეციალური სამსართულიანი მექანიზებული კონსტრუქცია, რომელიც დამონტაჟდა კონსისტორიის ეზოში. 2018 წელს თეატრმა ფესტივალის პრემიერისთვის კირილო-ბელოზერსკის ისტორიულ - არქიტექტურული და მხატვრული მუზეუმ-ნაკრძალი აირჩია.

„ისტორიის ხმების" დროს ქალაქი მართლაც თეატრალური ხდება. მაყურებელი სიამოვნებით დადის სპექტაკლებზე ნებისმიერ ამინდში, განსაკუთრებით ცივ ღამეებში იცვამენ ქურთუკებს, წვიმის დროს კი, არ ხსნიან ქოლგებს, რათა უკან მსხდომთათვის სახედველი არ დაფარონ. უჭირთ არტისტებს, რომლებიც წვიმაში თამაშობენ, წვანან ცივ და სველ იატაკზე, ისხამენ გაყინულ წყალს და შიშვლდებიან მაშინ, როცა თერმომეტრზე თითქმის ნული გრადუსია. ვოლოგდას მსახიობები კი, რომლებიც ტრადიციისამებრ, ფესტივალისთვის პრემიერას ამზადებენ, რამდენიმე კვირის განმავლობაში, ნებისმიერი ამინდის პირობებში, ქუჩაში ატარებენ რეპეტიციას (მინდა ვთქვა - კაჟდებიან). განა ამას არ უწოდებენ გატაცებას ან, გიჟურ აკვიატებასაც კი? დიახ, ვოლოგდა ვნებიანად არის შეყვარებული თავის ფესტივალში, ენთუზიაზმით ნუსხავს ჩამოსულებს და შთააგონებს მსახიობებს გმირობას. სწორედ ეს არის, ალბათ, „ისტორიის ხმების" დღეგრძელობის მთავარი მიზეზი.

ღია ცის ქვეშ ფესტივალის ყველა მონაწილე სირთულეებს აწყდება. მაგრამ, ალბათ, მხოლოდ ვოლოგდას დრამატული თეატრი, სამხატვრო ხელმძღვანელის - ზურაბ ნანობაშვილის თაოსნობით, მიდის მათკენ შეგნებულად და მიზანმიმართულად. მაშინაც კი, როდესაც ფესტივალის მომზადება არ გულისხმობს ახალი სასცენო ადგილის ძიებას და შესაბამისი ნებართვების მოპოვებას, რეჟისორი, დამდგმელ მხატვრებთან ერთად, იგონებს აბსოლუტურად წარმოუდგენელ და ტექნიკურად ურთულეს კონსტრუქციას, რომლის გადატანა სახურავის ქვეშ პრაქტიკულად შეუძლებელია. ასე რომ, ყველა სპექტაკლი ვერ იძენს „მეორე სიცოცხლეს" დრამატული თეატრის სცენაზე. მაგალითად, "კარამაზოვები და ჯოჯოხეთი" (2007) და "წმინდა სავანე" (2016) სამუდამოდ დარჩა მხოლოდ ქუჩის ვერსიებად. თუმცა, „შიდა თეატრალური" ვარიანტი ყოველთვის ოდნავ ჩამორჩება „ორიგინალს" - ემოციური მუხტით, დინამიკით და მაყურებლის უკუგებით. შეუძლებელია, დახურულ სცენაზე გაიმეორო სვიფტების გამჭოლი სასტვენის, ზარების რეკვის ხმა, ზაფხულის ვარსკვლავური ცა, მზით გამთბარი მიწის, მდინარის წყლისა და ბალახის სუნი, აღადგინო თანდათანობით ჩამავალი მზის შუქი და წმინდა სოფიას ტაძრის თეთრ კედლებზე მოთამაშე ჩრდილები, რომ იმავე დონის გულწრფელობას და რეალისტურობას მიაღწიო.